INGURUNE Arloa
Euskal Herriko ekosistemen kontserbazioa
1. jarduera. Ekosistemen garrantzia
3 de 6
0%

1. jarduera. Ekosistemen garrantzia

Donostiako Kontxako hondartza, Prestige itsasontzitik isuritako fuel-olioa bertara iritsi zenean, 2003ko otsailaren hasieran.

Argazkia Itsas Ikerketa Aldizkaritik aterata dago (2009, 12)

Argitaratzailea: Tecnaliako Itsas Ikerketa Saila

Gaur egun, gure planetan ia ez dago guztiz “naturala” den ingurunerik, gizakiak ia ingurune guztiak aldatu dituelako nolabait. Aldaketak handiagoak izaten dira batzuetan besteetan baino, baina gizakiok oso eragin handia dugu ekosistemetan. Horregatik, funtsezkoa da ulertzea zer eragin eta ondorio dituen gizakien esku-hartzeak.

Ekosistema bat aipatzen dugunean, natura-gune bateko izaki bizidunez eta haien eta bizi diren ingurunearen artean sortzen diren harremanez ari gara. Horrelakoetan, faktore biotikoak eta faktore abiotikoak bereizten ditugu:

  • Faktore biotikoak: ekosistema baten osagai bizidunak dira; inoz bizia izan zuten edo izaki bizidunen baten zatia izan ziren faktoreak ere biotikotzat hartzen dira: azalak, oskolak, zuhaitz-enborrak eta abar.

  • Faktore abiotikoak: inoiz bizirik izan (eta izango) ez duten osagai bizigabeak dira.

Gogoratu: ekosistema bat (uretakoa, lehorrekoa edo mistoa izanda ere) faktore biotikoek, faktore abiotikoek eta haien artean sortzen diren mota guztietako harremanek osatutako sistema da.

Sekuentzia didaktiko honetan, kontzeptu-mapa zer den eta ideiak argitzeko zeinen baliagarria izan daitekeen ikusiko dugu. Oraingoan, ekosistema bateko faktoreak eta harremanak asko eta askotarikoak direla ikusteko eta hobeto ulertzeko erabiliko dugu.

Zer da kontzeptu-mapa?

Ziur aski, inoiz edo ikusiko zenuten kontzeptu-maparen bat, beharbada izen hori zeukala jakin gabe. Eskema moduko bat da, gai batean ideia nagusia zein den eta ideia horrek beste ideia batzuekin zer lotura dituen ulertzeko balio duena.

Lauki batez nabarmendutako hitzak lantzen ari den gaiko gako-hitzak dira, eta lerroek edo geziek hitz horiek nola dauden erlazionatuta adierazten digute.

Iturria: http://homoludens.zobyhost.com/wp-content/uploads/2010/01/MapaConceptual.gif

Jarduera

Erreparatu adibide honi. Lehorreko ekosistema baten osagaiak nola adieraz daitezkeen ikusiko duzue:

Egin klik gainean irudia handitzeko

Imajinatu gaizki itzalitako barbakoa batek sute bat eragiten duela, basorik gabe uzten gaituela eta, horrenbestez, aurreko mapako zuhaitzak ezabatu behar ditugula. Horren ondorioz, hegazti batzuek habia non egin ez lukete izango, eta gure eskemako urtxintxak ezkurrik gabe geratuko lirateke. Hori hasiera baino ez litzateke izango; izan ere, habia egiterik ez duten hegaztiek beste kokagune bat bilatu beharko dute, eta urtxintxek, zer janik ez badute, azkenean beste norabait migratu beharko dute, edo hil egingo dira. Hegazti eta urtxintxa horiek desagertzeak beste izaki bizidun batzuen bizitza aldatuko du: harremana dute beren artean eta kate bat osatzen dute, eta osagaietako batean gertatutako edozein aldaketak gainerakoei eragiten die.

Imajinatu denon artean gure mapako gako-hitzen bat aldatzen dela, eta egiaztatu edozein aldaketak ondorioak dituela. Jarri arreta arbel digitalean proiektatutako mapan, eta lotura hauek aurkituko dituzue:

a) Zizarea → hegaztiek jaten dute → zuhaitzetan egiten dute habia.

b) Urtxintxak → ezkurrak jaten dituzte → artearen fruitua dira (zuhaitza).

c) Ura → izaki bizidun guztiek kontsumitzen dute.

Aztertu hurrengo hondamendiak aurreko harreman bakoitzaren ikuspuntutik eta ahalegindu litekeen ondorioren bat zertzen adibidea kontuan hartuta. Irakasleak zuen erantzunak arbelean idatziko ditu.

Imajina dezakezue hondamendiren bat eta zer ondorio izan ditzakeen? Hala bada, erabili taulako azken ilara.

Balizko hondamendia

Litekeen ondorioa

a) Sute bat gertatzen da eta ez da zuhaitzik gelditzen

Hegaztiek migratu egiten dute, habia egiteko zuhaitzik ez dagoelako; eta zizareak neurriz gain ugaltzen dira, zizareen harraparietako bat desagertu delako.

b) Ezkurrak ez dira jangarriak, gehiegizko pestiziden ondorioz  

 

c) Ura hurbil dagoen fabrika batek kutsatzen du

 

d)
 

Gogoratu: KONTZEPTU-MAPA antolatzaile grafiko bat da, kontzeptuak beren artean lotzeko eta haien arteko harremanak azaltzeko balio duena. Kasu honetan, ekosistemen konplexutasuna ikusteko aukera ematen digu, eta haien osagaien arteko harreman ugari eta askotarikoak erakusten dizkigu. Aztertu ondo arbel digitalean proiektatutako mapa eta harreman hauek aurkituko dituzue:

Laguntza

Laguntza
  1. Ezker menua (goitik beherako ordena): sekuentziaren orri nagusiaren ikurra (home), iturriaren tamainaren ikurra, inpresio ikurra, laguntzarako sarrera ikurra eta edukinaren aurkibidearen ikurra.
  2. Materialaren izena barra eta sekzio aktualaren izenburua.
  3. Nabigazio geziak (hurrengo edo aurreko orrialdea).
  4. Edukinarentzako hutsunea.

Autor:

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Ut enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate velit esse cillum dolore eu fugiat nulla pariatur. Excepteur sint occaecat cupidatat non proident, sunt in culpa qui officia deserunt mollit anim id est laborum.

Kredituak

© Itinerarium 2011

ZUZENDARITZA: Narcís Vives
KOLABORATZAILEAK:

  • PRODUKZIO-ZUZENDARITZA: Antonio Cara
  • EDUKI-ZUZENDARITZA: Mª Cristina Pérez eta Magdalena Garzón
  • INGURUNEAREN EZAGUERA ARLOAREN KOORDINAZIOA: Elena Anguera
  • ZUZENDARITZA TEKNIKOA: Maite Vílchez
  • EGILEAK: Lorena Natalia Inzillo, María Inés Rodríguez eta Elena Anguera
  • GAZTELERAZKO BERTSIOAREN ESTILO-ZUZENKETA: Anna Betriu eta Joan Martín
  • EUSKARARA ITZULPENA: Bakun itzulpen eta argitalpen zerbitzuak, s.l.
  • MAKETAZIOA: Maite Vílchez eta Miquel Gordillo
Hasiera
Hizki tamaina txikiagotu
Hizki tamaina handitu
Laguntza
Aurrekoa
Hurrengoa
Apartats
Has de visitar els apartats anteriors abans de visitar aquest