Saltatu nabigazioa

Handia eta txikia

Notazio zientifikoaren balioa

Arkimedes Sirakusakoa, antzinaroko zientzialari garrantzitsuenetako bat, bere kalkuluetan oinarritutako estimazio nahikoa arrazoizkoak egiteko gai zen. Unibertsoan zenbat hondar-ale sar daitezkeen kalkulatzen saiatu zen Arkimedes eta ondorioak “Hondar-aleen neurgailua“ liburuan bildu zituen. Lan horretarako, unibertsoaren tamaina bere garaian pentsatzen zen moduan kalkulatzeaz gain, zenbaki oso handiak adierazteko modu bat asmatu behar izan zuen, egungo notazio zientifikoaren antzekoa.

Arkimedesen irudiak
CeDec, Wikipedia Commons-etik. Arkimedesen irudiak (CC BY-SA)

Arkimedesen kalkuluen arabera, unibertsoaren diametroa 2 argi-urte ingurukoa zen (1argi-urte= 9.46 × 10¹² Km), eta 1.063 hondar-ale inguru behar ziren hura betetzeko.

Notazio zientifikoa balio handikoa da zenbaki oso handiak edo oso txikiak adierazi nahi ditugunean, jarduera honetan ikusiko ditugunak bezala, hain zuzen.

Zeregina: Notazio zientifikoari buruzko ezagutzak errepasatuko ditugu

Denbora
Saio bat
Taldekatzea
Bikoteka

Lana bikoteka egingo dugu, ordenagailu edo gailu digital batekin. Simulazioak bistaratzeko,  FlashPlayeren plugina instalatuta izan beharko dugu nabigatzailean (Firefox, ahal dela). Firefoxen Flash Player baimentzeko tutoriala.

Notazio zientifikoari buruz dakiguna errepasatzeko, Jesús Peñasen multimedia-baliabide hau irekiko dugu: Notazio zientifikoa Educaplus, eta jarraibideak jarraituko ditugu.

Notación científica. Educaplus
Jesús Peñas. Educaplus. Notación científica

1, urratsa

Lehendabizi, notazioaren forma errepasatuko dugu 10eko potentzien bitartez. Eskuinerantz eta ezkerrerantz mugituko ditugu botoiak eta puntu hamartarra nola mugitzen den egiaztatuko dugu, zifra notazio zientifikoan nola adierazten den kontuan hartuta. Eskuinerantz mugitzean, zer ari gara egiten? Handitu ala txikitu egiten dugu hasierako kopurua? Eta eskerrerantz mugitzean?

2. urratsa

Agertzen den zifra luzera-unitate bat bada, zifra hori bider 100 egiten badugu, zer daukagu?, eta bider 10-3 eginez gero? eta bider 105 eginez gero? Ariketak egiteko bost zifra hartuko ditugu.

3. urratsa

Batuketa edo kenketa egin nahi izanez gero, berretzailea bera ez bada, beste eragiketa bat egin behar da aurretik, berretzaileak berdintzeko. Horretarako, mantisa 10ekin biderkatzen edo zatitzen da, behar beste aldiz, berretzaile bera lortu arte. Ezkerrera mugitzen bada, bat gehituko zaio berretzaileari eta, eskuinera mugitzen bada, bat kenduko zaio. Hiru batuketa eta hiru kenketa egingo ditugu.

4. urratsa

Notazio zientifikoan idatzitako kopuruak biderkatzeko mantisak biderkatzen dira eta berretzaileak batu. Notazio zientifikoan idatzitako kopuruak zatikatzeko, mantisen zatiketa egiten da eta berretzaileen kenketa. Hiru biderketa eta hiru zatiketa egingo ditugu.

Zeregina: Unibertsoaren eskala

Denbora
Saio bat
Taldekatzea
Bikoteka

Handia eta txikia, den dena Unibertsoaren barruan dago, gure begiek ikusten dutena eta eskapo egiten duguna. Notazio zientifikoa erabiliz,  Notazio zientifikoaren bidez hobeto uler dezakegu inguratzen gaituen guztiaren tamaina. Goazen!

Aurreko eginkizun bezala, bikoteka lan egiten dugu, baina oraingoan baliabide multimedia honekin: Scale of the Universe

Cary & Michael Huang. Scale of the Universe

Eskuineko aldean dago neurria, notazio zientifikoan. Animazioaren bidez mugitzeko (batez bestekoa jaitsi edo igo) puntu zuria mugitu behar da. Objektu bakoitzaren informazioa edo neurria jakiteko, sakatu gainean. 

10^0n hasiko gara, hau da, metro bat. Lehenik eta behin, tamaina jaitsiko dugu, eta taula batean idatziko ditugu bai luzeren balioa bai notazio zientifikoa.

  • Izendatu metro bat zehazki neurtzen duten bi objektu edo izaki bizidun.
  • 100 mm neurtzen dituzten bi izaki bizidun daude, zeintzuk dira?
  • Inurri baten tamainari erreparatzen diogu. Estimatzen da mila bilioi (105) inurri daudela Lurraren gainean bizitzen. Zenbat metro pilatuko lirateke denak ilaran baleude?
  • Begira zer neurtzen duen harea ale batek. Argi-urte bat gutxi gorabehera 9.46 × 10¹² km-koa bada, zer iruditzen zaizu Arkimedesen estimazioa?
  • Azala da giza gorputzeko organorik handiena, eta 2 m ² inguru hartzen ditu. Larruazaleko zelula batek zer neurtzen duen jakinda, zenbatetsi al dezakegu daukagun zelula epitelialen kopurua?
  • Woods Hole Oceanographic Institution-en (WHOI) datuen arabera, Ameriketako Estatu Batuetako ikerketa ozeanografikorako erakunde independente handiena, Planeta osoko ozeanoetan 1.332 milioi kilometro kubiko ur daude. 1m3 1.106 cm-koa bada, zenbat ur-molekula kabitzen dira ozeanoetan?
  • Zenbat pikometroko aldea dago hidrogeno atomo baten eta Helio atomo baten artean?
  • Zer da fentometroa? Atomoaren zein atalek dituzte neurri horiek?
  • Bilatu Interneten zer den Planken luzera.

10 ^ 0 neurrira itzultzen gara, eta orain, tamaina igotzen goaz.

  • Zenbat elefante sartzen dira hegazkin batean?
  • Zerk dauka altuera gehiago? Sekoia erraldoi bat ala askatasunaren estatua?
  • Dubaiko Burj Khalifaren altuera laster gaindituko du Yedá dorreak, Saudi Arabian; 1.000 m inguru izango du. Lehenak 76 pisu baditu, zenbat izango ditu bigarrenak?
  • Adierazi Km-tan hadroi-talkatzaile handiaren luzera.
  • AEBak ilargian sar litezke? Eta Txinako harresi handia AEBetan?
  • Minecraften munduak 130 lauki bloke ditu. Zenbat da hori notazio zientifikoan?
  • Zer da "guztira Human height"?
  • Zein da Lurraren eta Eguzkiaren arteko distantzia? Erakutsi UAn.
  • 2017an Voyager 1. zundak 21.000 milioi kilometroko distantzia lortu zuen Lurretik. Zenbat da UA? Eta zenbat argi-urteetan?
  • Unibertso ezagunetik ateratzeko argiaren abiaduran bidaiatzeko gai den ontzi bat bagenu, zenbat denbora beharko genuke hura zeharkatzeko? V.luz = 300.106 km/s.

Ebaluazioa eta hausnarketa

Behin zeregina amaituta, une ona da hausnarketa egiteko gure ikasitakoaren egunerokoan. Hona iradokizun batzuk:

  • Zer ikasi dut?
  • Prozesuan zehar zerk harritu nau gehien? Zergatik?
  • Aurretik neukan iritziren bat aldatu dut? Zein?
  • Zer izan da zailena? Zergatik?

Zereginaren ebaluazioa

Zeregina simulazio digitalak ebaluatzeko hurrengo eskalarekin ebaluatuko da (deskargatu formatu editagarria, odt, eta pdf).

Zeregina jolas-jardueren ko-ebaluaziorako hurrengo eskalarekin ebaluatuko da (deskargatu formatu editagarria, odt, eta pdf).eskala