3. jarduera. Zenbaki erromatarrak eta zenbaki arabiarrak

Zenbaki erromatarrak eta zenbaki arabiarrak: interpretatzea eta sistema batekoak bestean adieraztea

Erromatarrek zenbaki sistema ez-posizional bat sortu zuten. Zenbakiak letren bidez adierazten zituzten. Letra bakoitzak esanahi propioa zuen, eta arau batzuk bete behar ziren ordura arte ezagutzen ziren zenbakiak adierazteko.

Ba al dakizue zer zenbaki oihukatzen ari den eskuineko legionarioa?

Ikus dezagun!

Zenbaki-sistema erromatarrean zazpi letra larri erabiltzen dira. Hauek dira letra horien balioak:

Letra	I	V	X	L	C	D	M
Balioa	1	5	10	50	100	500	1000

Gainerako zenbakiak adierazteko, arau hauek bete behar dira:

1.	Zifra erromatar baten eskuinean balio bera edo txikiagoa duen bat idazten bada, batu egiten dira zifra horien balioak.
	Adibideak: VI = 6; XXI = 21; LXVII = 67
2.	"I" zifra "V" edo "X" zifren ezkerrean idazten bada, bi zifra horien balioari bat kendu behar zaio; "X" zifra "L" edo "C", zifren ezkerrean idazten bada, bi zifra horien balioari hamar kendu behar zaio; eta "C" zifra "D"edo "M" zifren ezkerrean idazten bada, bi zifra horien balioari ehun kendu behar zaio.
	Adibideak: IV = 4; IX = 9; XL = 40; XC = 90; CD = 400; CM = 900
3.	Inoiz ezin da errepikatu letra bat jarraian hiru bider baino gehiagotan zenbaki bat adierazteko.
	Adibideak: XIII = 13; XIV = 14; XXXIII = 33; XXXIV = 34
4.	"V", "L" eta "D" ezin dira errepikatu, balio horiek adierazten dituzten beste letra batzuk baitaude: "X", "C" eta "M".
	Adibideak: (ez VV) = 10 ; C (ez LL) = 100 ; M (ez DD) = 1.000
5.	Bi zifren artean balio txikiagoko bat badago, haren balioa kendu behar zaio eskuinean duenari.
	Adibideak: XIX = 19; LIV = 54; CXXIX = 129
6.	Zenbaki erromatarrak milaz biderkatu behar dira haien gainean adierazitako marra horizontal bakoitzeko.
	Adibideak: VI = 6.000; XL = 40.000; IX = 9.000.000

JARDUERA

Ireki jarduera hau eta lotu bi zutabeetako balioak.

Orain, zenbaki hauek handienetik txikienera ordenatzen saia zaitezkete:

CXLIII

MXXX

XXVI

LVII

Erabili koadernoa kantitate horiek zenbaki arruntetan adierazteko eta ordenatzeko.

Lan bikaina egin duzue! Ez ahaztu sekuentzian ikasitako arauak. Ziur lagungarri izango zaizkizuela etorkizunean.

Kalkulagailua

Egin klik irudian, kalkulagailua erabiltzeko.

Zalantzarik izanez gero, erabili eskuliburua.

Gehiago jakiteko

Zenbaki erromatarren balioak:

http://www.gobiernodecanarias.org/educacion/9/Usr/eltanque/todo_mate/actividades5/tema1_P5/tema1_pr5.swf

Zenbaki erromatarrekin praktikatzen jarraitzeko:

http://www.gobiernodecanarias.org/educacion/9/Usr/eltanque/todo_mate/actividades5/tema1_P6/tema1_pr6_p.html

Esteka honen bizez eta irakaslearen laguntzaz, ezagutzak zabalduko dituzue.

http://sauce.pntic.mec.es/ebac0003/descartes/romanos/index.htm

Autor

Laguntza

Ezker menua (goitik beherako ordena): sekuentziaren orri nagusiaren ikurra (home), iturriaren tamainaren ikurra, inpresio ikurra, laguntzarako sarrera ikurra eta edukinaren aurkibidearen ikurra.
Materialaren izena barra eta sekzio aktualaren izenburua.
Nabigazio geziak (hurrengo edo aurreko orrialdea).
Edukinarentzako hutsunea.

Autor:

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Ut enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate velit esse cillum dolore eu fugiat nulla pariatur. Excepteur sint occaecat cupidatat non proident, sunt in culpa qui officia deserunt mollit anim id est laborum.

Copyright:

Aurkibidea

Zenbaki-sistemak, zenbaki-sistema hamartarra
Irakasleentzako gida

Kredituak

ZUZENDARITZA: Narcís Vives
KOLABORATZAILEAK:

PRODUKZIO-ZUZENDARITZA: Antonio Cara
EDUKI-ZUZENDARITZA: Mª Cristina Pérez eta Magdalena Garzón
MATEMATIKA ARLOAREN KOORDINAZIOA: José Orenga
ZUZENDARITZA TEKNIKOA: Maite Vílchez
EGILEA: Josep Pons eta Mª Cristina Pérez
GAZTELERAZKO BERTSIOAREN ESTILO-ZUZENKETA: Anna Betriu eta Joan Martín
EUSKARARA ITZULPENA: Bakun itzulpen eta argitalpen zerbitzuak, s.l.
MAKETAZIOA: Maite Vílchez eta Miquel Gordillo