2. jarduera

Angeluen neurketa sare-banaketa zentralizatu batean. Erleen dantzaren adibidea

Karl Von Frisch-ek (1886-1982) aurkitu zuen erleek nektar ugari duten loreen berri ematen dutela erlauntzan, dantza eginez. Loreak hurbil badaude (50-100 m baino gutxiagora), haiek aurkitutako erleak zirkulu-dantza egiten du erlauntzan, txandaka erlojuaren noranzkoan eta aurkakoan biratuz. Horrela, hark aurkitutako janaren bila irteten dira gainerakoak. Loreak urrun badaude (50-100 m baino gehiagora), aldiz, zortzi formako dantza egingo du. Esploratzaileak zortzi baten itxura duen mugimendua egingo du. Lehenik zirkulu bat egingo du; gero, zuzen bat sabelaldea alde batera eta bestera mugituz; eta bukatzeko, beste zirkulu bat, lehenengoaren aurkako noranzkoan.

Iturria: http://es.wikipedia.org/ wiki/karl_r._von_frisch

Bideoan azaltzen da zer lotura dagoen bi hauen artean: batetik, erleak sabelaldea astinduz egiten duen zuzenaren angelua bertikalarekiko , eta bestetik, janari-iturriaren kokapena Eguzkiarekiko. Zenbait kasu daude:

• Erleak zortziaren zati zuzena abaraskaren bertikalean gora egiten badu, janaria Eguzkiaren noranzkoan dagoela adierazten du.
• Janaria Eguzkiaren aurkako noranzkoan badago, aldiz, abaraskaren bertikalean behera astinduko du sabelaldea.
• Janaria Eguzkirako norabidearekiko 40º-ra badago, ezkerrera edo eskuinera, angelu berdina izango du zuzenak abaraskaren bertikalarekiko, ezkerrera edo eskuinera.

Ikus dezagun grafiko hauetan zer aukera dituen janari bila doan erle batek erlauntzatik irtetean:

Janaria hurbil: zirkulu formako dantza.

Janaria 100 m baino gehiagora, Eguzkirako aurkako noranzkoan.

Janaria 100 m baino gehiagora, Eguzkirako noranzkoan.

Janaria 100 m baino gehiagora, Eguzkirako norabidearekiko α angelura, eskuinera.

Jarduera

Jarduera honetan, bi edo hiru laguneko taldeak egin behar dituzue. Horrela, lankidetzan arituko zarete proposatutako ariketetan, eta elkarrekin ikasiko duzue.

Interpretatu marrazki hau, eta lotu erlauntzako dantzak (1, 2 eta 3) janari-iturrien kokapenekin (A, B eta C):

1.-
2.-
3.-

Marraztu loreen balizko kokapen bat, erlearen dantzako zuzenak 30º-ko angelua osatzen badu, erlojuaren orratzen noranzkoan. Gogoratu erlauntzatik eguzkirako norabidea erabiltzen dugula erreferentziatzat angelu horiek neurtzeko. Tresna hau erabil dezakezue.

Janaria D eta E puntuetan badago, zer angelu osatuko dituzte haiek aurkitu dituzten erleen dantzek? Kalkulatu angeluen gutxi gorabeherako zabalera angelu-garraiagailua erabiliz, eta ondoren, egiaztatu emaitza tresna hau erabiliz.