IRRATSAIOAREN EZAUGARRIAK


Ordu erdiko irratsaioa izango da, eta honela bana daiteke (ordu-banaketa orientabidea besterik ez da):

• Lauzpabost minutuko tartea ipuinaren egileaz edo ipuinaz beraz hitz egiteko.

• Hamar minutuko tartea irakurketarako.

• Hamar minutuko tartea ipuinari buruzko usteak, iritziak, hausnarketak eta abar plazaratzeko. Entzuleek esku har dezakete.

• Bospasei minutuko tartea hasierako eta amaierako sintoniarako, musika egokia jartzeko eta beharrezko soinu-efektuak eta abar jartzeko.

IPUINAK KONTATZEKO DERRIGORREZKO OSAGAIAK


Ipuin bat kontatzerakoan, oso naturalak izatea komeni da. Ahotsa eta jarrera landuak izateak ere laguntzen du; baina, Usansoloko Tito Irazusta ipuin-kontalariaren arabera, honako lau gauza hauek ezinbestekoak dira:

    1. Istorio bat edukitzea: istorio horren bitartez nork bere burua identifikatu behar du eta gustura egon, hunkitu arte.

    2. Istorio hori kontatzeko gogoa izatea: gogoz kontatuz gero, istorioak eragin handiagoa izango du.

    3. Istorio hori kontatzeko unerik egokiena bilatzea: istorioa kontatzeko unerik egokiena ez bada, munduko ipuin zoragarriena kontatuta ere, une horretan ipuinik kaxkarrena izango da. Ipuin bakoitzak bere jeinua du, eta oso erne egon behar da ipuinak kontatzeko unean.

    4. Kontaketaren erritmoak edukiarekin bat egin behar du; hori dela eta, izan daiteke laua, azkarra eta arina edota motela, tentsioa sortzeko; etenek lagundu egiten dute.

Gogoratu gizakiok hunkitzen gaituzten istorioak gogoko ditugula, eta istorio horiek, harrigarria bada ere, askeago egiten gaituztela.


NOLA EGIN IPUINA?

• Lehenengoz, ideia bat izan behar da.

• Erabaki nolako ipuina izango den: umorezkoa, amodiozkoa, beldurrezkoa, abenturazkoa, magiazkoa... eta animaliak, munstroak eta abar agertuko diren.

• Pertsonaia batzuk aukeratu, nolakoak diren esan eta bakoitzari zeregina eman.

• Ez ahaztu nor izango den kontalaria.

• Gero, denboran kokatu beharko dira (iraganean, gaur egun edo geroan).

• Ez ahaztu lekua (herrialdea(k), hiria(k), herria(k), baserria(k), etxea(ak), jauregia eta abar) aukeratu eta deskribatu beharko dela.

• Pentsatu abestiak, atsotitzak,  eta aho-korapiloak erabiliko diren.

• Ideiak zirriborro batean paratu.

• Izenburua asmatu. Gehienetan, ipuinaren laburpen txikia edo ipuinaren ideia nagusia da.

Ipuin guztiek, oro har, hasiera, garapena edo korapiloa eta bukaera dituzte:

Aho-korapiloak:

• Akerrak adarrak okerrak ditu.
• Arre horra, aurrean arraioa.
• Olagarroaren erro errea, larrean gora.

Abestiak: 

Aldapeko sagarraren adarraren puntan, puntaren puntan
txoria zegoen kantari, txiru liru ri, txiru liru ri 
nork dantzatuko ote du soinutxo hori.

Asmakizunak:

• Zer dela eta, zer dela kenduaz hazi eta handitzen dena?        Erantzuna: (aoluz)
• Maindire bat, harizkoa ez; guztia estaltzen du eta ura ez. Zer da?    Erantzuna: (arrule)

Esaera zaharrak: 

• Auzokoen eltzea urrez, hurbildu eta lurrez.
• Ene bada, eta ni! Guztiok lanean eta ni geldi!
• Nongoa haiz? -Joan eta bertakoa!

Zozketa egiteko formulak:

Dona dona katona
sutondoan aitona
lepotik behera kuttuna,
irten kanpora
neska edo mutil ttunttuna.

AMAIERA: istorioa nola amaitzen den, pertsonaien egitekoa nola bukatzen den, pertsonaiak nola geratzen diren, gertaerak izan ditzakeen ondorioak eta abar kontatzen dira atal honetan. Hainbat formula erabil daitezke ipuinari amaiera emateko:

Egia ala gezurra (belarri bat eta gero bestea seinalatuz)

eta erdian sudurra (berdin)

Hori hala bazan,
sar dadila kalabazan, eta
atera daila
(herriaren izena)ko plazan.

Aditzeko belarririk duenak
aditu eta ikas dezala.

Eta amaitzeko, zuzendu ipuina, begiratu ideien arteko loturak ondo dauden eta kronologikoki jarrita dauden, eta ez ahaztu izenburua.