1. praktika

Materialak

• • Plastikozko orrazia.
  • Txorrotako ura (sukaldekoa, adibidez).
  • Zeure ilea.

Prozedura

Orrazia hartu, eta hamar aldiz pasako dugu geure iletik. Orain, txorrota ireki, eta doituko dugu harik eta ur-txorrota txikia irten arte. Orrazia uretara hurbilduko dugu, ukitu gabe, eta... zer ikusten dugu? 

• Hiru ohar idatziko ditugu.
• Idatzi zer gertatzen den, zure ustez (bi gauza idatzi behar dira).
• Idatzi zer galdetzen diozun zeure buruari (gauza bat)

2. praktika

Materialak

•  5 freskagarri-lata huts
• Pilota bat
•  2 iman zuzen
• Soka bat
• Puxikak
•  Plastikozko erregela bat
• Gatza eta piperbeltza
• Artilezko oihal bat
• Kremaileradun poltsa bat
• Burdina (edo beste objektu magnetiko batzuk)
• Erretroproiektore bat (aukeran)

Prozedura

1. 4 edo 5 freskagarri-lata huts hartu, eta pilo bat egingo dugu. Pilota errodaraziko dugu latetarantz, harik eta latak jo arte.
2. Iman zuzen bat jarriko dugu sokatik zintzilik. Beste iman zuzen bat erabiliko dugu poloek elkarrengandik aldaratu daitezen eta sokako imana jira dadin. Imanek ez dute elkar ukitu behar.
3. Mahaiaren ertzetik, objektu metalikoz beteriko poltsa kremaileradun bat itsatsiko dugu, libre gera dadin. Iman zuzen bat erabiliko dugu objektu magnetikoak erakartzeko poltsan; horretarako, poltsa aurrerantz eta atzerantz kulunkatuko dugu. Oraingoan ere, imanak ez du poltsa ukitu beharko.
4. Pilota airean mantenduko dugu, eta jausten utziko dugu distantzia batetik. Lurrera heldu baino lehenago hartuko dugu pilota.
5. Artilezko oihal batekin, puxika bat igurtziko dugu segundo batzuetan. Freskagarri-lata huts bat alde baterantz irauliko dugu. Latarekin puxika ukitu gabe, lata errodaraziko dugu bi objekturen artean, indar elektrostatikoa erabilita.
6. Gatz eta piperbeltz pixkatxo bat botako dugu mahai gainean (erroproiektorea badaukagu, gatza eta piperbeltza pantaila gainean botako ditugu, eta erretroproiektorea isiotuko dugu, horman proiekta dadin gatzaren eta piperbeltzaren silueta). Artilezko oihal batekin, plastikozko erregela bat igurtziko dugu segundo batzuetan. Erregela gatzaren eta piperbeltzaren ondoan mantenduko dugu.

Esperientzia horiek egin eta gero, hurrengo koadroa beteko dugu. 3. zutabean, deskribatu behar da zer gertatzen den bi objektuk elkar eragin dutenean; 4. zutabean, zehaztu behar da ea objektuek, elkarri eragiten diotenean, elkar ukitu duten ala ez, eta, 5. zutabean, identifikatu behar da zer indar-mota egiten den.

1. objektua	2. objektua	Zer gertatzen da objektu biek elkar eragiten dutenean?	Objektuek elkar ukitzen dute?	Zer indar-mota ikusi da?
Pilota bat	Latak
1. imana	2. imana
Imana	Burdinezko txirbilak dituen poltsa
Puxika	Lata
Erregela	Gatza/Piperbeltza

Ondorioak

• Objektuek elkar ukitu behar dute elkarri indar egiteko? 
• Zer indar-motek ez dute behar objektuek elkar ukitzea?

 

3. praktika

Materialak

• Zinta
• 2 lastotxo
• Soka (gutxi gorabehera, 20 cm luze)
• Paperezko orria

Hasi baino lehenago, gogoratu behar dugu ezen antzeko kargak dituzten partikulek indar aldaratzailea dutela eta kontrako kargak dituztenak, berriz, erakartzailea. Partikulen arteko erakartze- eta aldaratze-indar horri indar elektrikoa esaten zaio. 

Prozedura

•  Lastotxo baten mutur bati sokaren mutur bat itsatsiko diogu.
• Sokaren beste muturra, berriz, mahaiaren ertzari itsatsiko diogu, lastotxoa zintzilik gera dadin, libre.
• Papera lastotxo baten kontra igurtziko dugu. Horrela, karga negatiboa duten partikulek salto egingo dute papereko lastotxoaren gainean, eta igurtzi den lastotxoak karga negatiboa izango du.
• Zenbat eta gehiago igurtzi lastotxoa paperaren kontra, orduan eta partikula negatibo gehiagok salto egingo dute lastotxora.

Ikerketa-galderak

1. Zer gertatzen da baldin eta lastotxo bat partikula negatiboekin kargatzen badugu eta besterantz mugitzen badugu?
2. Zure ustez, zergatik gertatzen da hori?
3. Lastotxoa luzaroago igurtzita, bada alderik lastotxo biek elkarri eragiten diotenean? Zergatik?
4. Zer gertatzen da baldin eta, lastotxo biak partikula negatiboekin kargatu, eta elkarrengana hurbiltzen baditugu?
5. Zure ustez, zergatik gertatzen da hori?
6. Non ukitu behar dute elkar lastotxoek elkarri indar eragiteko? Zer indar mota ikusten dugu esperimentu honetan?